Keetie E. Sluyterman

Het tweede deel van de serie ‘Bedrijfsleven in Nederland in de Twintigste Eeuw (BINT)’ beschrijft de geschiedenis van de afgelopen eeuw aan de hand van de verrichtingen van multinationale ondernemingen, Niet uitsluitend Nederlandse ondernemingen, maar ook buitenlandse bedrijven die zich hier hebben gevestigd. Op het oog niet spectaculair doch de studie naar de relatie tot veranderende (geo)politieke verhoudingen, maatschappelijke ontwikkelingen en zich wijzigende besturingsmechanismen maakt dit deel -wederom- tot een boeiende studie.
Fascinerend is het, om te zien hoe in het begin van de twintigste eeuw de globalisering van de wereldhandel een hoge vlucht nam om vervolgens, tijdens het interbellum, om te slaan in dé-globalisering om uiteindelijk na de Tweede Wereldoorlog weer in volle omvang tot ontwikkeling te komen. Ook de rol van de diverse overheden wijzigde zich diverse malen, en zeker niet in gelijke bewegingen. De voorbije eeuw kende perioden van ‘vrije-markteconomie’, ‘liberale markteconomie met een coordinerende rol van de overheid’ en ‘geleide economie’ en al de daartussen liggende varianten. Niet alle veranderingen vonden simultaan plaats zodat er voor de bedrijven een interessante manoeuvreerruimte kon ontstaan. Fusies en andere samenwerkingsverbanden komen in het boek uitvoerig aan de orde en worden bondig geanalyseerd.

De studie, waarvan deze titel het tweede deel vormt, ontwikkelt zich naar mijn mening tot een standaardwerk.
Een betere kwalificatie kan ik er niet aan geven: Klasse !… (mehr)

Een boeiende studie over het Nederlands bedrijfsleven De schrijfster richtte zich bij haar werkzaamheden op een vijftal onderzoeksvelden, te weten: de interne organisatie van de bedrijven, de externe organisatie, de internationale oriëntatie, management en arbeidsverhoudingen, en ten slotte de houding ten opzichte van de staat. Deze indeling, die met alle onderlinge verbanden als een soort raster over het gehele werk ligt, levert een boeiend beeld op van een eeuw geschiedenis. Veranderende economische omstandigheden, politieke machtsverschuivingen en de gevolgen van de wereldwijde dekolonisatie komen uitvoerig ter sprake. Parallellen met de theoretische kanten van de macro-economie worden aan de hand van verwijzingen naar de Kondratieff-golven niet geschuwd en daardoor verkrijgt de studie een dynamiek die in menig geschiedenisboek vaak ontbreekt. De studie levert op deze wijze zicht op macroverbanden en schuwt daarbij zeker de beschrijving van nationale marktomstandigheden niet. Zo wordt -bij voorbeeld- uitvoerig stilgestaan bij het ‘naar hartenlust’ vormen van kartels en trusts waarbinnen men de markt onderling verdeelde. Een in het begin van de twintigste eeuw, volkomen legale activiteit, althans in Nederland. (!)

Als rode draad door de geschiedenis fungeert het Philips-concern, een bedrijf dat alle ontwikkelingen van familiebedrijf tot multinational binnen die eeuw heeft doorgemaakt. Echt noodzakelijk zijn die uitstapjes overigens niet. Zij dienen meer als bewijs voor eerder getrokken conclusies waardoor het misschien verhelderend kan werken.
Nu het begrip familiebedrijf toch gevallen is: de schrijfster geeft zelf ook aan dat een aparte studie naar dit fenomeen eigenlijk wel noodzakelijk is. Bij het verklaren van het grotendeels verdwijnen van deze typische ondernemingsvorm, wordt slechts gerefereerd aan begrippen als schaalvergroting en horizontale en verticale integratie terwijl b.v. de sociologische veranderingen binnen familieverbanden, in dit verband althans, nooit zijn onderzocht.
Een promotieopdracht geboren ?

Binnen de gecontroleerde markteconomie die Nederland kenmerkt, heeft zich een bedrijfsleven ontwikkeld dat ons land tot de meest succesvolle economieën in de twintigste eeuw heeft gemaakt. Daarnaast heeft het Hollandse overlegsysteem ertoe bijgedragen dat de met dit succes gepaard gaande welvaart, onder brede lagen van de bevolking is verdeeld.
Het boek verhaalt over deze geschiedenis.

Het door mij gelezen exemplaar is rijkelijk voorzien van uitstekende notitie-briefjes met verwijzingen naar nog nader te raadplegen lectuur. Of het er van komt weet ik niet, maar dit boek is een fantastisch vertrekpunt voor verdere studie.
Het volgend boek in de reeks ‘ Bedrijfsleven in Nederland in de Twintigste Eeuw (BINT)’ is inmiddels besteld.

In alle opzichten, een goed boek.… (mehr)