Er zijn verschillende manieren om naar Echnaton en zijn tijd te kijken.

Je kan de materiële sporen onderzoeken en proberen om zijn tempels te reconstrueren, of toch op zijn minst hun decoratie. Ze zijn met de grond gelijk gemaakt, maar de stenen zijn bewaard. Niet zoals een gedemonteerde gevel van Horta, bewaard door bewonderaars in de hoop op betere tijden, maar gebruikt als vulling voor de bouwwerken van zijn opvolgers die hoopten zijn herinnering voor eeuwig uit te wissen. Je kan de stad opgraven die hij gebouwd heeft op een afgelegen stukje woestijn. Ze was hooguit twintig jaar bewoond. Je kan er het woestijnzand zeven en de glazen kralen inventariseren en zo zicht krijgen op het leven van de bewoners. Je kan zijn kunst bestuderen en de evolutie die ze doormaakte, van karikaturaal naar doorleefd.

Maar als het materiële je minder interesseert, kan je zijn geschriften lezen: de zonnehymne en de grenssteles van zijn stad, zodat zijn ideeën tot leven komen. De nieuwe godsdienst die hij stichtte, misschien wel alleen voor zichzelf. Je kan proberen zijn leven te beschrijven: van waar hij kwam, waarvoor hij streed, wie hij liefhad, wat hij verwaarloosde, wie hem opvolgde... Je kan herhalen wat grote en minder grote onderzoekers over hem beweerden, of je kan zelf een ingenieuze theorie bedenken en die met vuur verdedigen.

Het mooie van dit boek is dat het al die invalshoeken samenbrengt in korte, heldere hoofdstukken van verschillende auteurs. Er is niet alleen consensus, er is ook onenigheid en vooral veel onzekerheid. Bovendien is het een catalogus van een tentoonstelling. Het is dus uitgebracht op groot formaat en rijk geïllustreerd. Niet alleen met de voorwerpen uit de tentoonstelling overigens. De eigenlijke cataloog omvat minder dan de helft van het boek.

Een mooi vertrekpunt. ( )

Dutch version, got it from colleagues (25 yrs marriage) after visiting the exhibition in Leiden 5-12-2000 ( )