P. J. Bouman (1902–1977)

De twintigste eeuw, tot en met de tweede wereldoorlog en haar nasleep, aan de hand van inkijkjes in het leven van hoofdrolspelers, figuranten en “gewone” mensen.
Bouman schreef destijds een in vele talen vertaalde bestseller (mijn exemplaar is de drieëndertigste druk ) die het best te omschrijven is als een spiegel van voorbij vliedende gestalten die even los zijn gemaakt van de context van gebeurtenissen waarin zij een rol spelen. Zeg maar van Raspoetin tot het echtpaar Curie en van Albert Schweitzer tot Stalin. Soms staan ze dicht voor de spiegel en dan, opdat de geschiedenis meer vat op hen kan krijgen, wat verder, Het is deze benadering die het lezen -steeds weer- tot een boeiende ontdekkingstocht maakt.

Als thema gebruikte Bouman de woorden van Jung:’Wanneer wij de geschiedenis van de mensheid beschouwen, nemen wij slechts de uiterste buitenkant der gebeurtenissen waar, en deze dan nog verwrongen in de troebele spiegel der traditie.Wat echter eigenlijk is gebeurd, onttrekt zich aan de vorsersblik van de historicus, want het eigenlijke historische gebeuren ligt diep verborgen, door allen geleefd en door niemand bespied’.

Meer dan veertig jaar geleden gelezen, nadien verschillende malen doorgebladerd en fragmentarisch doorgenomen en nu weer het gehele boek in een bedaard tempo gelezen en het is nog steeds dat pareltje dat je zonder het te realiseren, altijd bij je gedragen blijkt te hebben.… (mehr)

Bouman (1902-1977) leefde in de periode van de grote wereldoorlogen en zag het herstel daarna. In dit boek speelt hij -zoals hij zelf schrijft- tussen het algemene en het persoonlijke. En weer zijn daar die opvallende overeenkomsten met het huidig tijdsgewricht.
Opvallend b.v. is dat in de jaren dertig ook gesproken wordt over corruptie van woordgebruik, overal ‘die Sprache der Verschleierung’ die het onmogelijk maakt het ware van het onware te onderscheiden. Je hoeft een willekeurige politicus maar te horen om te begrijpen wat Bouman daarmee bedoelt !

Hij leest Camus, kijkt naar de opkomst van moderne filosofen als Jaspers en Marcuse en kijkt om zich heen om de maatschappelijke inbedding te aanschouwen en te becommentariëren.
Altijd wel met een hoge mate van mildheid. Hij ziet de betrekkelijkheid der dingen en een noodzakelijke bemiddeling in goedachtenwisselingen om toch die noodzakelijke samenwerking tussen alle mensen in goede banen te leiden.
En ja, dan zijn de laatste woorden in dit boek weliswaar oud-testamentisch maar waarschijnlijk wel waar: “Het is u niet gegeven deze taak te volbrengen, noch u gegund u er aan te onttrekken”.

Een tijdsdocument, maar wel een die bij het herlezen niet gedateerd blijkt te zijn.… (mehr)

De geschiedenis van een dag in vierentwintig hoofdstukken, ingedeeld volgens de uren van de klok en gepositioneerd halverwege de jaren zestig van de vorige eeuw. Een vorm van geschiedschrijving waarin verbanden gevonden kunnen worden tussen het tastbaar "kleine" en het abstract wetenschappelijke.
Het is meer dan veertig jaar geleden dat ik dit boek heb gelezen. Toen was het een reportage van de tijd waarin je leefde en nu, vele jaren later, biedt het boek nog steeds een indrukwekkend perspectief op de onderstroom van de geschiedenis. Het is opvallend dat gebeurtenissen, technologische ontwikkelingen en maatschappelijke vraagstukken nog immer worden omgeven door menselijke reflecties die kennelijk niet of nauwelijks veranderen. Daardoor is het boek niet gedateerd, integendeel.

Bouman was een goede schrijver met een geoefend oog voor detail en een scherpe blijk op “de grote lijnen” en dat maakt het boek nog steeds het lezen meer dan waard.… (mehr)