H. W. von der Dunk (1928–2018)

Een boek als dit kan alleen maar ofwel uitbundig enthousiasme opwekken, of bittere teleurstelling. Het eerste kamp zal zich vermeien in de scherpzinnigheid en eruditie van de auteur, het tweede zal zich ergeren aan de kromme taal en vooral aan het gebrek aan pointe. Ik moet me tot het tweede kamp bekennen, vrees ik. De artikels in deze bundel zijn essays, dat is duidelijk, en ze gaan over heel interessante thema’s die allemaal met geschiedenis te maken hebben; niet zozeer met de geschiedwetenschap (al komt die er ook aan te pas), maar eerder met een existentiële kijk op de geschiedenis. Zo komen onder meer het vraagstuk van het relativisme aan bod, het dilemma individualisme versus collectivisme, het probleem van het kwaad en het vooruitgangsvraagstuk. Stuk voor stuk boeiende kwesties.
Von der Dunk snijdt ze met veel verve aan en etaleert daarbij zijn enorme belezenheid en zijn vertrouwdheid met de filosofische achtergronden van die kwesties; de inzichten buitelen over elkaar heen; met elke zin wordt weer een ander perspectief geboden, bepaalde paragrafen gaan een heel andere kant op, en dan eindigt het essay plots. Op het einde vraag je je vertwijfeld af wat je nu gelezen hebt, en dan moet ik helaas een minder diplomatisch recensent citeren: von der Dunk houdt het in dit boek op Cruijffiaanse antwoorden, “Elk voordeel heb s’n nadeel.” Dit boek is een virtuoos divertimento met licht exhibitionistische trekken.… (mehr)

Fixatie op getal en kwantiteit zijn langzamerhand het domein van het huidig menselijk bestaan geworden. Dat we daarmee de subtiliteit waartoe taal in staat is, zijn gaan veronachtzamen mag zeker geen zegening voor dit tijdsgewricht betekenen. Von der Dunck vat dat mooier samen met de opmerking dat “op technologische steenbodem geen poëzie kan gedijen of beter: poëzie verliest haar aroma.
Dit laatste klemt temeer daar in media vaak juist over die quasi juiste cijfers vaak eindeloos over definities wordt gedebatteerd en niet over de onderliggende problemen. De schrijver doet dat wel, en hoe !

In dit boek komen komen overigens nog meerdere onderwerpen aan de orde zoals in het prikkelende essay “de sirenenzang van het vrijheidsbegrip” waarin de schrijver uitvoerig ingaat op het vrijheidsbegrip waarbinnen de volledig vrije mens een wanhopige zoeker wordt en zal ontdekken dat de vrije wil alleen zinvol kan functioneren bij de gratie van onvrijheid, richtlijnen en geboden die de mens zelf moet ontwerpen.
Eenzelfde constatering kan gemaakt worden bij begrippen als macht en moraal. Macht zo schrijft Von der Dunk- is geen abstractum maar ze is er alleen dankzij personen die haar bezitten. Macht en moraal vormen een wisselend schouwspel van zijn vele concrete gevarieerde vertegenwoordigers.

De lezer heeft met dit boek “goud in handen”. Iedere bladzijde is prikkelend genoeg om meerdere malen te lezen en te overdenken, terwijl de stijl waarin het is geschreven een zekere schoonheid heeft die je als lezer niet vaak meer tegenkomt. Natuurlijk, Von der Dunk etaleert met zijn manier van schrijven voortdurend dat hij “niet van de straat is” en dat een toegankelijke tekst schrijven niet zijn sterkste gave is. Ook mildheid is hem vreemd en dat zou ook niet passen bij zijn onder vroegere studenten gangbare bijnaam ”professor Eigendunk”.

Met dit boek kan de lezer zich laven aan een scherpe geest en een schier onuitputtelijk intellectueel reservoir.… (mehr)

Bundel essays, columns en lezingen gegeven door een van de bekendste Nederlandse historici. Herman von der Dunk was in de eerste plaats cultuurhistoricus, en dit boekje toont aan hoe breed hij in dat domein kon gaan; vooral het opgenomen essay over Heinrich Heine is een pareltje. Daarnaast bevat dit boek ook een aantal bijdragen over de theoretische geschiedenis. In 1982 publiceerde von der Dunk “De organisatie van het verleden”, bedoeld als een standaardwerk op dat domein, maar door de quasi onleesbaarheid van dat boek, faalde dat jammerlijk. De bijdragen in dit verzamelwerk zijn veel leesbaarder. Het blijft nog altijd hard doorbijten, want het is taaie materie en de auteur heeft nog altijd een voorkeur voor vernuftig gecomponeerde zinnen met veel abstracte begrippen, maar je kan wel volgen wat hij bedoelt.… (mehr)