Christel Jansen

De Woonschool van Christel Jansen is een interessante geschiedenis van een begaafd kind dat opgroeit in een gezin van zwakbegaafden. Het op de waarheid gebaseerde verhaal speelt in de jaren '60 en '70 en wordt verteld vanuit het perspectief van dat kind, Suus Jonker. Op haar negende realiseert ze zich dat ze slimmer is dan haar ouders. De beschrijvingen van het jonge meisje dat moet opgroeien in kindonterende omstandigheden zijn gruwelijk - geweld, incest, ziekte, smerigheid, armoede, uitsluiting - en worden afgewisseld met overpeinzingen van de man achter het experiment, die na verloop van tijd steeds minder fiducie heeft in het behalen van de doelstelling om de bewoners te verheffen. Om de Haarlemse bevolking informeren over (of te verzoenen met?) het experiment had men indertijd de volgende boodschap: 'Als uw radio nukken vertoont [...] smijt u hem toch ook niet zonder meer in een hoek, waar U hem gaat staan vertrappen? Nee, U gaat er mee naar de reparateur, die de oorzaak van het euvel opzoekt en verhelpt. Wanneer we dit doen met dingen, die vervangbaar zijn, hoeveel meer reden is er dan om er zorg aan te besteden als het om mensen gaat?' Inderdaad, heel veel meer! Helaas blijken mensen geen radio's te zijn.

Het gezin Jonker woont in het inmiddels afgebroken Laag Parkwijk in Haarlem, een woonschool waar asociale gezinnen wordt geleerd hoe men in Nederland als normaal gezin behoort te wonen. Voor veel gezinnen blijkt dit onhaalbaar door tekortkomingen bij de gezinnen zelf en doordat het sociale experiment waar zij aan deelnemen niet werkt. Ondanks de goede bedoelingen en hordes maatschappelijk begeleiders blijven de gezinnen leven in structurele armoede en onder erbarmelijke omstandigheden. Wonen in Laag Parkwijk betekent dat je elders uitgekotst wordt waardoor je hoegenaamd geen kans krijgt te ontsnappen: niet aan je wijk en dus niet aan je situatie. Het blijft verbazingwekkend hoe hardnekkig de problematiek van sociaal zwakke groepen is. Onoplosbaar, erfelijk en met veel gezichten. Ook nu nog. Lees de krant er maar op na.

Het boek is goed gedocumenteerd en toont van binnenuit de situatie waarin sociaal zwakke gezinnen zich bevinden en waarin veel kinderen opgroeien. Dat is de meerwaarde. Door vanuit het perspectief van Suus Jonker te schrijven wordt de boel geromantiseerd, maar het verhaal is te fragmentarisch en te eendimensionaal voor een roman. Bepaalde - interessante - zaken worden niet belicht, bijvoorbeeld hoe Suus in godsnaam aan een allervriendelijkste en begripvolle doctorandus komt om mee te trouwen en kinderen te krijgen. En hoe het opgroeien in een woonschool doorwerkt in haar eigen gezinsleven. Ontsnap je er aan, ook als je er aan ontsnapt?… (mehr)