Jan Keuning

Petrus Plancius (Pieter Platevoet) (Dranouter, 1552 - Amsterdam, 15 mei 1622) was een Vlaams astronoom, cartograaf, geograaf, bewindhebber van de VOC en predikant. Zijn eigenlijke naam was Pieter Platevoet die hij verlatijnste tot Petrus Plancius..

Plancius als geograaf.

De meest bekende kaart van Plancius is de wereldkaart uitgegeven vanaf 1590 genaamd: Orbis Terrarum Typus De Integro Multis In Locis Emendatus. Deze kaart werd opgenomen in bijbels en in de atlas: Nova et exacta Terrarum Tabula geographica et hydrographica uit 1592. Van deze kaart zijn verschillende uitvoeringen bekend. De eerste versie was een kopie van bestaand werk.

Vanaf 1592 verschenen de eerste oorspronkelijke producten. Deze werden uitgegeven bij Cornelis Claesz. Deze Amsterdamse boekdrukker en uitgever wendde zich al op 12 april 1592 tot de Staten-Generaal met de mededeling dat hij van de cartograaf Petrus Plancius, "doch tot zijne kosten bekomen had van Bartholomeo de Lasso, cosmograaf en meester van de zeevaert des Konings van Spanje, vijf en twintig particuliere zeekaarten, bevattende alle de zeekusten van de gansche eertbodem, eensamentlyck alle diepten en de ondiepten, drooghten, steenclippen, capen, voergeberchten, haffen en de haven, alle liggende onder hare behoorlijke elevatien des poli ofte graden der breedte distantien en de streken der winden, hebbende daarenboven bij claren gescrifte in Spaenscher taele, oyck gecregen de secreten van der zeevaert van Oost- ende Westindien, Africa, China ende andere diergelyke landen, inhoudende aanwysinghe van de eygenschappen der volken, vruchten ende waren of koopmanschappen".Die waren overigens Portugees staatsgeheim en hoe Plancius aan die kaarten kwam is onduidelijk want op het smokkelen ervan stond de doodstraf.

Waarschijnlijk zijn deze kaarten gebruikt bij de Eerste Schipvaart, in ieder geval door Jacob van Neck, Jacob Mahu en Simon de Cordes. Geen van deze kaarten is gesigneerd of gedateerd. Plancius besteedde meer aandacht aan het binnenland dan Lasso. De stuurman Pieter Keyser was zijn lievelingsleerling; de reisjournalen zijn aan Plancius overhandigd en door Jodocus Hondius op de eerste globe met de zuidelijke sterrenhemel vermeld. Destijds geloofde men dat het kompas grotere afwijkingen zou vertonen als men naar het zuiden voer. Plancius was een autoriteit op het gebied van kompasafwijkingen. De waarnemingen van Frederik de Houtman, die opdracht had de afwijkingen door te rekenen, werden niet aan Plancius overhandigd, maar komen voor het eerst voor op de globe van Blaeu uit 1602.

Plancius werkte ook mee aan publicaties van Jacob Florisz van Langren en Pieter van den Keere. Omdat hij geen atlas publiceerde, is zijn werk minder bekend dat dat van een aantal tijdgenoten. Vanaf 1599 gaf hij dagelijks les aan stuurlieden. In 1602 werd hij benoemd tot cartograaf van de VOC. Hij verzorgde daar ook het onderwijs van schippers en stuurlui.

Plancius was vermogend en betrokken bij het ontstaan van handelscompagnieën zoals de VOC, de WIC en de Noordsche Compagnie. Hij was initiatiefnemer van expedities die de Noordoost en Noordwest-passage onderzochten. Henry Hudson vertrok met aanwijzingen, verstrekt door Plancius.

Al zijn zonen werden predikant en studeerden op kosten van de stad Amsterdam.… (mehr)