Marja Vuijsje

Samenvatting:
Een min of meer Joodse geschiedenis De vader van Marja Vuijsje, Nathan Vuijsje, overleefde Auschwitz omdat hij zo mooi trombone kon spelen. Na de bevrijding bleef hij vertellen over dat 'rotkamp' - dag in dag uit, jaar in jaar uit. Maar over zijn ouders, zijn broer en zijn zus zweeg hij liever. Marja Vuijsje verdiepte zich in het achtkoppige Amsterdamse bakkersgezin waarin haar vader opgroeide. Voor de oorlog verhuisde de familie van het armoedigste deel van de Jodenhoek naar de overwegend sociaaldemocratische Transvaalbuurt en van daar naar een eigen bakkerij in de Weesperstraat. Vier zonen overleefden de oorlog. Hoe pakten zij hun leven weer op? Welke betekenis kreeg Israël voor hen? En wat gaven zij hun kinderen en kleinkinderen van de oorlog en van hun joodse wortels mee? Tegen het decor van de eerste decennia van de twintigste eeuw, de Tweede Wereldoorlog en de nasleep en verwerking daarvan schreef Marja Vuijsje een meeslepende familiegeschiedenis die de lezer van Amsterdam naar Jeruzalem voert en weer terug.
Recensie(s):
In recente jaren is er meer aandacht gekomen voor het joodse leven na de oorlog, toen deze bevolkingsgroep het leven weer geheel moest opbouwen – voor zover dat nog kon. Met de steeds grotere afstand tot de Tweede Wereldoorlog ontstaat er ook een joodse geschiedenis van na 1945, zeker nu de eerste generatie aan het uitsterven is. De auteur beschrijft het verhaal van haar vader en zijn drie broers die na de oorlog allen hun eigen weg gaan, zowel op het gebied van religie als van assimilatie. Die oorlog, maar ook het vooroorlogse leven, Palestina en later Israël, herinneringen, tradities en anekdotes, de nieuwe, jonge generatie, maar ook de vermoorde familieleden, dit alles was het mengsel dat het naoorlogse joodse leven vormde... met de schaduw van Auschwitz steeds op de achtergrond. Prachtig boek dat de familiegeschiedenis vertelt van de familie Vuijsje in de twintigste eeuw, de geschiedenis van een gewone joodse familie die door toedoen van anderen bizar en soms gruwelijk werd.

A.H.B. de Munnick… (mehr)

Om met het einde te beginnen – in haar verantwoording van het boek Ons kamp, schrijft Vuijsje:
“Alle feitelijke informatie die ik heb verwerkt heb ik zo veel mogelijk gecheckt, inclusief de informatie die ik heb gebruikt uit interviews. Maar verder is Ons kamp een zeer persoonlijk boek, zonder wetenschappelijke pretenties.” (p.324)
Dit citaat geeft heel goed het karakter van het boek weer: Vuijsje vertelt in ruim 300 pagina’s het verhaal van haar familie, beginnend bij de Joodse gemeenschappen in Nederland, en Amsterdam in het bijzonder, in de 18e eeuw en vroeger, en eindigend bij de kleinkinderen van haar vader en zijn broers. De levens van haar grootouders, Isaac en Schoontje Vuijsje, vormen het eigenlijke vertrekpunt van haar saga. Dat zijn de mensen met namen en gezichten, de mensen die herinnerd worden door familieleden die zij nog kan spreken.
Vuijsje vertelt over hoe haar grootouders hun kinderen grootbrachten in de Joodse (arbeiders)buurten, hoe ze werkten als bakker en huisvrouw, hoe de kinderen gevormd werden door het Sociaaldemocratische verheffingsideaal en hoe zij actief waren in de arbeidersbeweging. De Jodenvervolging zet hun toch wel harmonische en rustige vooroorlogse leven stop: de grootouders, een oom en een tante met familie van Vuijsje worden na enige tijd gedeporteerd om niet terug te keren uit Sobibor. Slechts vier zonen van haar grootouders overleven de Holocaust: haar vader overleeft Auschwitz terwijl de overige zonen kunnen onderduiken of onder een valse identiteit doorleven. Natuurlijk is de Jodenvervolging het draaipunt van het boek: er is een tijd ervoor en een tijd erna. Hoe gaan de gebroeders Vuijsje met hun ervaringen om? Hoe brengen ze hun kinderen groot. De ooms van Marja verzwijgen hun gevoel en spreken nooit over de oorlog. Vader Nathan, daarentegen, laat geen mogelijk voorbijgaan om over zijn ervaringen in Auschwitz te spreken. Deze verschillende houdingen hebben natuurlijk invloed op de kinderen. Het lijkt een ruil te zijn tussen enerzijds zwijgende ouders en kinderen die zich veilig maar niet gekoesterd voelen, of veel pratende ouders en kinderen die zich wel geliefd voelen, maar ook goed op de hoogte van alle kwaad in de wereld zijn. Wanneer men het fenomeen transgenerationele traumatisering, dan wel de situatie van de tweede generatie op een niet-theoretische manier wil leren kennen, dan is dit boek een goed begin.
Het familieverhaal wordt omgeven door informatie over en reflectie op de historische context waarin de familie leefde (de ondertitel van het boek is dat ook “Een min of meer Joodse geschiedenis). We krijgen te horen over de voor Joden relevante bredere ontwikkelingen in de maatschappij gedurende gehele periode, dat de familiegeschiedenis gevolgd wordt. Ook meer algemene zaken komen aan bod: de sociaaldemocratische beweging in de vooroorlogstijd, de toenemende individualisering en radicalisering in de na-oorlogstijd. Zo plaats zij de ‘kleine’ geschiedenis (van de exemplarische familie) in de context van de ‘grote’ geschiedenis (het wereldtoneel). Juist deze inbedding maakt, dat je je blijft interesseren voor verhalen over een groep mensen, die afgezien van wat hen is overkomen in de Tweede Wereldoorlog, niet eens? zo bijzonder zijn.
Ik heb het al een beetje weggegeven: ik vind dit een goed boek. Ook omdat Vuijsje zo soepel schrijft. Je denkt soms bijna dat er niet gereflecteerd en geconstrueerd wordt, maar niets is minder waar. De opbouw van het boek (met een slag aan het eind van de hoofdstukken over de Jodenvervolging, de lichtere toon van na de oorlog), de wisseling van het perspectief op individuen en groepen, van het kleine en het grote, en terug, de afname van distantie en toename van intimiteit met het voortschrijden van de tijd, laat zien dat zij wel degelijk bewust haar verhaal juist zó heeft vormgegeven. Ook daardoor is het een boek dat bij de lezer (in ieder geval deze lezer) niet alleen veel beelden en emoties oproept, maar ook doet nadenken. Hierdoor strekt de betrokkenheid van de lezer bij de beschreven familie verder – en dat is zéker iets waar we in deze tijd iets aan hebben.
… (mehr)

Very interesting and at times difficult book about the family history of a Dutch Jewish family before and after the Holocaust. The material is known of course but remains very difficult to read, especially given the fact that of the 130,000 jews living in The Netherlands only 40,000 survived, the lowest ratio of any country in Europe, including Germany and Poland. Many of the jews lived in Amsterdam Oost, where I grew up, and the stories about how the city was then and changed to the present day are very interesting.

With many of their forefathers murdered in the concentration camps the survivors in this family try to rebuild their lives in Amsterdam, Utrecht and Israel, many of whom do so quite successfully against great odds, including the fact that so many Dutch people were unwilling to return property and possessions that were left for safe-keeping to concentration camp survivors.

There are of course dark chapters in their family tree, as there is in every family, and often the weight of the Holocaust continues to play an important role in their lives, who survived, who didn't, where they spent the war years, how couples were separated, kids sent away to strangers with the hope they would survive the war. There was also a strong shift in the 1950s-1980s over how Europeans and Israelis began to confront their feelings and information about the war.

Marja Vuisje tells her own family history very well, with humour, wisdom and many colourful anecdotes, many from extensive interviews with her family members. Like Anne Frank does in her diairies this book brings home in a personal way the lives of a few of the 7 million jews that were murdered during the war. It is a tribute to Isaac and Schoontje, both of whom perished in Sobibor, that there now dozens of grandchildren and greatgrandchilden carrying on their family name.… (mehr)