Andrei Zvyagintsev

Het woord “Leviathan” is ethymologisch te duiden als “de kronkelende”. In de Fenicische mythologie, met haar bloeiperiode omstreeks 1200 vr. Chr., was Leviathan een zeeslang die de chaos incorporeerde vooraleer een goddelijk principe ordening bracht in de schepping. Later accapareerde het jodendom dit mythologisch gedrocht als de oerslang, die opduikt in het boek Job. In de politieke filosofie van de 17de eeuwse filosoof Thomas Hobbes is de “Leviathan” de superieure macht, lees de autocraat, aan wie de maatschappij de bevoegdheid toekent om het sociaal contract te stipuleren om alsnog “de oorlog van allen tegen allen” te voorkomen.

Door deze Russische film naar “Leviathan” te noemen schetst Andrej Zvjagintsev duidelijk het filosofische raamwerk waarin we zijn onomwonden politiek statement over de huidige Russische samenleving en politieke kaste moeten duiden. Een man vecht een ongelijke juridische strijd uit met een corrupt, edoch legislatief justitieel apparaat om de onteigening van zijn huis te voorkomen, waarop een inhalige burgemeester, gesteund door zijn door angst en nepotisme aan elkaar gekluisterde besloten gemeenschap, zijn zinnen heeft gezet. Aanvankelijk voelt hij zich gedragen door de juridische bekwaamheid van een Moskouse vriend en jurist, die meent te weten hoe je dergelijke katjes moet geselen. Maar door een cascade van gebeurtenissen wordt de rampspoed overweldigend en verstikkend en leidt finaal tot de ondergang van de protagonist en de totale versplintering van zijn leefwereld en gezin.

De film maakt gebruik van ellipsen; suggestief gebrachte witte vlekken die in een omcirkelende beweging terugkeren en een rechtlijnige interpretatie van het verhaal in de weg staan. Maar die kan de aandachtige kijker wel invullen. Boven de verhaallijn stijgen enkele kort getoonde visionaire sequenzen uit die de mythologische envergure van deze film benadrukken.

"Leviathan" is een ontluisterende bevestiging van het duidelijk deficiet aan gerechtigheid en rechtzekerheid in het Rusland van vandaag en tevens een diagnose van een agressieve maatschappij, die zich geprangd weet tussen een penetrante symbiose van demonstratief machisme, domheid en brute macht, waarin ook de officiële orthodoxe kerk een veeg uit de pan krijgt of zich ten minste met de hanigen corrumpeert.

Ironisch genoeg werd in de begingeneriek van deze film de steun uitgesproken door "het Russische ministerie van cultuur". Of hoe een slang ook in zijn eigen staart kan bijten...… (mehr)