Het hoofdpersonage van Bittere bloemen stuntelt zich naar zijn dood toe, geen stap kan hij zetten of hij valt, struikelt, scheurt, breekt, geen hap lucht kan hij slikken zonder in ademnood te raken. Het motto van Mulisch (wat is mooier dan de ouderdom … de mens die krankzinnig wordt …) vooraf zet de toon, en van bovenaf (cf. De ontdekking van de hemel, maar evengoed over de schouder van de schrijver heen) zijn we getuige hoe Hammer – op een cruiseschip gezet door zijn bemoeizieke dochter – zich nog een laatste, en eerste keer naar de liefde uittrekt.

Brouwers geeft je geen enkel moment de kans om zijn Hammer bij de hand te houden. Telkens Hammer zich lijkt te redden en even op adem kan komen, stuntelt hij opnieuw een trede lager – gescheurde broek, gebroken bril, stukke schoenveters, hoestbuien, kotsen – alles tolt, alles is wazig, onvast, alles is verschroeiend en nat van het zweet – elkeen is hij tot last, zielig en ten dode opgeschreven – eerder dan komisch – wordt hij, tezamen met mij, neergezogen in alles waar hij, net zoals mij, geen vat meer op heeft. Omzwachteld, ingepakt, uitgepakt, blootgelegd, in repen gesneden en aaneengenaaid door de taal van Brouwers, natuurlijk. En meer hoeft dat eigenlijk niet te zijn … ( )

Voortdurend zakt de hoofdpersoon zijne excellentie meneer Julius Hammer, professor, in elkaar, struikelt, valt of verliest het bewustzijn. En als hij zelf niet valt, dan laat hij iets vallen. Meneer hammer is door zijn dochter op een cruisereis gestuurd naar o.a. Corsica. Hij haat ex-vrouw en dochter. Meneer Hammer is arrogant en vrouwenverslinder in zijn jeugd (hoe kan dat als je zo arrogant en chagrijnig bent???) Op het cruiseschip ontmoet hij een niet benatwoorde liefde, de zeer jonge Pearlene (wat een naam!!) . Leentje, zoals hij haar noemt. Wat hebben die oudere mannen met jongere vrouwen en namen (bv Beertje uit de Weldoener) In voortdurende flashbacks gaat hij door belangrijke gebeurtenissen in zijn leven, ondertussen amechtig op sleeptouw genomen door Leentje. Hij sterft uiteindelijk gelukkig in het zwembad op degehate cruiseboot Jeroen heeft een rijk taalgebruik, maar te rijk naar ijn smaak. Lange zinnen die omwentele om terug te komen bij het begin. Nog nooit zoveel woorden gelzen sinds mijn beginnend lezen periode die ik niet kende. Het lijkt wel een wedstrijd. Ik snap wel dat het ook mooi kan zijn, een cadans an woorden. Maar het stoort me. ( )

Brouwers schreef een boek over een ex-rechter, ex-minister van justitie en ex-schrijver, die leeft in de laatste horizon die zijn leven te bieden heeft. De hoofdpersoon maakt en cruise, ontmoet op het schip een jonge vrouw die hij als meisje heeft begeerd.
De lezer moet het vervolgens doen met korte gefragmenteerde hoofdstukken die weliswaar mooie zinnen bevatten doch die het verhaal absoluut niet ten dienste staan. Afgezien nog van het feit dat hij het karakter van zijn hoofdpersoon slechts als een karikatuur benadert, worden de herinneringen van de man vrijwel constant in een levensvreemd perspectief geplaatst. Het kan zijn dat dit een bewuste keuze van de schrijver is geweest doch het resultaat blijft bedroevend.

Ik heb me geërgerd ! ( )

Je moet wel lef hebben om een boek van Jeroen Brouwers niet supergoed te vinden. Ik heb genoten van de prachtige barokke volzinnen. De beschrijving van de oude Hammer (zoals vermeld op de binnenflap van het boek, inderdaad beschikkend over een vrolijk cynisme en een opgewekt gekanker) en van de jonge Pearlene, zeg maar Leentje, een oud-studente van Hammer, is meesterlijk. De oude man, aan het einde van zijn dagen, wordt gedwongen om een cruise mee te maken richting Corsica, dit kan nooit goed aflopen. De gebeurtenissen volgen zich vrij snel op en inderdaad, de arme man, wordt meer en meer zielig. De aftakeling is niet meer te stuiten en Hammer ziet alles op hem afkomen als zijn eigen doodservaring. Hij komt hierbij terecht op een filmset (waar hij een acteur ontmoet, die de rol van de dood zal spelen in een science fiction film van bedenkelijke kwaliteit). Vanaf dan wordt het verhaal wat mij betreft een beetje overladen, niet echt realistisch meer en vind ik (maar wie ben ik) dat het allemaal een beetje plat valt, vond ik echt jammer. Ik heb me dan ook door de laatste 50 bladzijden moeten worstelen, maar dat zal wel mijn fout zijn. Alhoewel, er wordt verteld dat Jeroen Brouwers zichzelf steeds door zijn eigen boeken moet worstelen, wel indien hij dat wou meegeven aan de lezer, dan is hij daar in mijn geval zeker in geslaagd. Ik heb genoten van grote delen van het boek, o.a. zijn korte essay over het woord "eigenlijk" vond ik meesterlijk en ook de kadans die in de zinnen wordt gelegd, alsof je ze Jeroen Brouwers, piepend en krakend zelf hoort voorlezen. Het is dan "eigenlijk" ook een boek dat kan gelezen worden alsof het taal als onderwerp had, en in die zin is het toch wel een hoogstandje. Een boek dat zeker het lezen waard is, maar ergens ben ik wat ontgoocheld vooral naar het einde van het boek toe. ( )