1/15/23

This severe, judgemental little book is solely about the politics -- internal and external -- of the Austrian Empire and Austria-Hungary in the years stated. There is nothing in it about wars fought, just passing references to their having occurred. There's virtually nothing in it about cultural life. The biographies of those involved are kept slender. The focus is exclusively on the Emperors' courts at Vienna and the many permutations that the monarchy went through -- who its ministers were and what their mistakes and successes were and who they dealt with abroad -- to manage a vast, polyglot state which eventually collapsed along nationalist and cultural lines. Lacking descriptive color, it can be very dry. On the other hand, I know of no more condensed survey of all the socio-historic trends and economic pressures the state was subject to in that period. Especially recommended for those with an interest in how Austria handled the Revolution of 1848 and it's run-up to the first world war. ( )

I gave this book a neutral 3 stars because I found the book to be unreadable. Perhaps this is shame on me, but Taylor goes into so much detail with regard to the politics of Austria and the Austro-Hungarian Empire that I totally lost what is going on. If you are well grounded in this area, it may be a good read for you. Did not work at all for me. ( )

The Habsburg Monarchy 1809-1918 is het verhaal van de laatste honderd jaar van het Habsburgse rijk. Rode draad hierbij is het opkomend nationalisme dat enerzijds leidt tot een botsing met de idee van een supra-nationale staat zoals belichaamd in het Habsburgse keizerrijk, anderzijds tot natievorming binnen die staat en tot een strijd tussen deze verschillende naties onderling. Het zijn deze twee conflicten die aan de basis liggen van de ondergang van de Dubbelmonarchie. Dat de Habsburgers het zolang uithouden komt volgens Taylor niet voort uit enthousiasme voor de dynastie maar is vooral een kwestie van gebrek aan alternatief en opportunisme: de grote mogendheden hebben het land nodig als factor in het Europese machtsevenwicht, en verschillende groepen zien er een vehikel in voor hun eigen aspiraties -de Hongaren bijvoorbeeld voor het uitbouwen van groot-Hongarije- en een bezwering van de eigen angsten -zoals de Ruthenen, bang voor Poolse overheersing. Om de status quo te handhaven volgt de ene institutionele hervorming op de andere, maar geen daarvan kan het spook van nationalisme en eigenbelang bezweren. Uiteindelijk houdt alleen het skelet van een overontwikkelde bureaucratie het land bijeen, totdat ook dit in elkaar tuimelt, wanneer de politieke leiders van de Dubbelmonarchie zich, faute de mieux, vol enthousiasme maar zonder doelstelling in een wereldoorlog storten.

Taylor toont zich ook in dit boek een begenadigd stilist en een historicus die niet terugschrikt voor interpretatie en verklaring. Zijn visie op nationalisme als een sociale constructie in de wereld gebracht door intellectuelen onder invloed van ideeën uit de romantiek, doet bepaald modern (om niet te zeggen postmodern) aan voor een boek uit 1948. De epiloog waarin hij alle thema's nog eenmaal samenbrengt en min of meer het einde van Joegoslavië en Tsjechoslowakije voorspelt, is meesterlijk.

Er valt echter ook het één en ander aan te merken. The Habsburg Monarchy is puur politieke geschiedenis en ook Taylors stilistisch meesterschap kan niet verhinderen dat 300 pagina's institutionele hervormingen, wetgeving en politieke abstracties taaie materie is. Hij legt sterk de nadruk op de invloed van een aantal personen (Metternich en Taaffe bijvoorbeeld), maar behandelt hen zuiver als politieke actoren. Meer biografische details en anekdotiek had het relaas, dat nu wat steriel overkomt, kleur en reliëf gegeven.

Meer ten gronde; Taylor beklemtoont in zijn inleiding de onvermijdelijkheid van de val van het Habsburgse rijk. Het conflict met het nationalisme stond in de sterren geschreven en de dynastie kon op geen enkele manier aan het langste eind trekken. Ik heb twee bedenkingen daarbij. Ten eerste is het onduidelijk wat Taylor precies bedoelt. Was het rijk reeds in 1809, beginpunt van het boek, ten dode opgeschreven of pas na het revolutiejaar 1848. Of is er een ander tijdspunt aan te wijzen vanaf wanneer de Habsburgse dobbelsteen geworpen was en wat volgde slechts het logische vervolg. En indien alles rond 1809 reeds beklonken was, wat Taylor lijkt te impliceren, waarom dan niet meer tijd steken in het beschrijven van de toestand rond 1809 en minder aandacht voor de ontwikkelingen nadien. Waarom en door wie het pistool wordt afgevuurd is immers een boeiender verhaal dan de baan van de kogel die vastligt en voorspelbaar is. Ten tweede: dit soort historisch determinisme schurkt aan tegen een Hegeliaanse visie op het wetmatig verloop van de geschiedenis. Wat mij betreft heeft Karl Popper hier in The Poverty of Historicism afdoende mee afgerekend om deze theorie op de vuilhoop van de ideeëngeschiedenis te gooien, waar ze in het goede gezelschap is van onder meer het verificatieprincipe en de halve Wiener Kreis, mede-slachtoffers van Poppers filosofisch intellect. Maar goed, Poppers boek is uit 1957, zodat Taylor hier het voordeel van de twijfel krijgt. ( )