Er waren te veel ergerlijke dingen aan dit boek om door de vingers te zien:
1) Dit mag een vertaalsymptoom zijn, maar elke keer als Baricco de lezer direct toesprak ("ik zal het proberen uit te leggen", "hou vol...", etc.) was het alsof hij het tegen een kind had. Zelfs de zeldzame momenten dat ik het volmondig met hem eens was wist hij mijn enthousiasme te vernietigen door me te kleineren.
2) Baricco doet ontzettend veel moeite om de lezer ervan te overtuigen dat hij de "barbaren" wil begrijpen en niet veroordelen. Vervolgens gebruikt hij overal voorbeelden en teminologie ("barbaren", "een ziekte", etc.) waarmee hij de barbaren in vrijwel elk opzicht veroordeelt. Zelfs in het allerlaatste hoofdstuk waarin hij wil aantonen dat de grens tussen de barbaren en de beschaving een denkbeeldige is probeert hij de lezer ervan te overtuigen dat hij niet net 200 pagina's heeft besteed aan het zorgvuldig formuleren en vormgeven van diezelfde grens.
3) Waar hij telkens uitstekend bewust is van de mutatie die de barbaren zijn en hoe deze in de geschiedenis telkens als een recursieve circelredenering plaatsvinden lijkt hij zonder enige reden aan te nemen dat deze cirkel plotseling stopt bij zijn favoriete auteurs en belevenissen. Zelfs als hij zich bewust is van dit vooroordeel besteed hij vrij weinig woorden aan deze belevenis. Baricco, zelfverklaarde intellectueel die hij is, moet zich toch wel realiseren dat hij de barbaar is van de ogen van zijn voorganger?

Het punt van het verlies van diepgang interesseerde me enigszins, maar het lijkt me veel interessanter om te bedenken wat deze mutatie oplevert dan wat ze verliest (een idee wat Baricco ongetwijfeld als barbaars zou bestempelen). De meeste pessimisten hebben dan ook geen ongelijk, maar hebben ook zeker niet de meest interessante ideeën. En in mijn ervaring is Baricco een onverbeterlijke pessimist die vond dat het vroeger beter was, ondanks al zijn pogingen om me van het tegendeel te overtuigen (en ja, ik zie daar best de ironie van in). ( )

Non leggevo Baricco da molto. A suo tempo, mi era molto piaciuto (Novecento) e dispiaciuto (Seta). Poi avevo deciso di smettere di leggerlo, perché diventatomi decisamente antipatico. E anche nel 2006, quando questo libro uscì a puntate su Repubblica, non mi venne nessuna voglia di leggerlo. E poi quest'estate (2010) leggo sempre su Repubblica uno scambio fra lui e Scalfari sul tema della profondità, con un furbo rimando a pié di pagina a questo stesso libro... e mi viene voglia di leggerlo. Posso dire che non mi pare tempo perso: il Baricco saggista è meglio del Baricco romanziere che ricordo. I temi di questo libro non sono né rivoluzionari né geniali, ma assolutamente condivisibili (in fondo è un testo di sociologia della contemporaneità che rimastica i vari Morin, Sennett, etc.) e ben scritti. Trattandosi di Baricco, è probabile che in molti lo leggano e che dunque svolga bene la sua funzione divulgativa. ( )

Hmm... Ein schwieriges Buch, wenn man nicht gerade sich für das Thema interessiert. ( )

Baricco a volte mi piace. Qui mi è piaciuto; ha sempre un tono vagamente ruffiano, accattivante e non lo smette in questa occasione. Aldilà del tono, è stato l'argomento che stavolta mi ha incuriosito. L'intuizione dei barbari l'avevo avuta, ma era rimasta solo un profumo, una impressione rapida. In queste puntate pubblicate online da Repubblica ho trovato il modo di ascoltarla raccontata da altri, con esempi davvero interessanti. Purtroppo, c'e' stata anche la consapevolezza dolorosa che forse non solo sono gli altri a essere barbari. Educativo.
****
Alcuni passaggi mi erano sfuggiti. E' ancora più fecondo della prima lettura. ( )

Mijn drie sterren voor dit boek gelden vooral de eerste helft ervan waarin Baricco vanuit veranderingen in het veld van wijn, voetbal en boeken, op zijn eigen wijze een betoog afsteekt tegen een soort barbaarse Google-mutatie die hij meent te ontwaren. "Het is alsof bepaalde hersenen ineens op een andere manier zijn gaan denken: voor hen is een idee geen afgebakend voorwerp, maar een baan, een sequentie van overgangen, een compositie van verschillenden materialen. Het is alsof de Betekenis, die eeuwenlang verbonden is geweest met een ideaal van permanentie, vast en voltooid, ineens een andere verblijfplaats is gaan zoeken en is opgelost in een vorm die eerder beweging is, een langwerpige structuur, een reis. Als je je afvraagt wat iets is, betekent het dat je je afvraagt welke weg het heeft afgelegd buiten zichzelf." (p. 105-106) Hij wil zijn (en onze) gedachten hierbij niet beperken tot wat er aan veranderingen aan de oppervlakte merkbaar is, maar zich op een echt begrip richten. "In werkelijkheid is het waarschijnlijk zo dat geen van die gebeurtenissen in wezen afzonderlijk van de andere kan worden beschouwd, noch op zichzelf kan worden beoordeeld, en evenmin veroordeeld." (p. 51) Even leek Baricco met zijn dertig krantenstukjes die samen dit boek uitmaken, de richting uit te gaan van een J.H. Van den Berg en zijn fenomenale metabletica als methode. Maar dat mocht niet zijn. Gaandeweg verloren de stukjes voor mijn hun aantrekkingskracht. Baricco is duidelijk beter als auteur van romans of novellen, en laat het schrijven van essays misschien best over aan anderen. ( )