With A mother's disgrace, Robert Dessaix turned to autobiographical writing in 1994. The laden, heavy title of this collection of autobiographical essays could divert readers from picking up this book, which is in fact rather pessimistic and heavy in its handling.

Groppi's Midan Talaat Harb, El Mosky. Amidst the heat, noise & bustle of a Cairo day, there exists an oasis of calm. Groppi Gardens is notable for its garden terrace and deli. During the Second World War, the patio was a popular retreat where British officers enjoyed their afternoon tea; Egyptians and lower-ranking officers were not allowed in. The paneled interior looks much as it must have done in the 1940s. Elderly couples frequent the dining area while a mixed crowd relax in the shaded garden. The seats are uncomfortable and the service slow, but it is easy to imagine how it once was. Tea, coffee and juices can be ordered along with desserts; the baklava is superb. The deli sells cold cuts, pastas and jams. The most extraordinary cakes, torts & pastries are displayed in chilled splendour within the shop area. Pick a cake and a waiter will serve it with a freshly infused pot of Earl Grey tea. Seated on the terrace under an awning, its easy to think yourself back in time to the early 20th century. (source: Yahoo Travel).

In the first essay, Robert Dessaix describes how, after leaving Groppi's he is picked up by three young Egyptions. In for a flirtatious adventure, he barely escapes from rape or murder. It is a classic nightmare story of the adventurous, thoughtless gay traveller. The story is shocking, relating some gruesome, disgusting details, upsetting and alienating readers from the snug view of the quiet, monogamous of non-practising homosexual. Altogether a truly disgraceful episode. In an interview, Dessaix has suggested that this episode is fictional, referring to the books epigraph from Jeanette Winterson, taken from The Passion: "I'm telling you stories. Trust me."

In the next episode, Dessaix relates how he was born in wedlock. It tells the story of looking for his mother in Australia, eventually, finding a woman who turns out not to be his mother. The first episode being a story of shame, the second is a story of embarrassment.

The third chapter has the title Mother Russia. In this episode, Dessaix describes how in his youth, long before he discovered that he is homosexual, he was already prone to look for alienating experiences, such as his choice to study Russian at Moscow State University at the height of the Cold War. While we can now read this episode with a smiling face, laughing about the absurdities of Soviet Russian Communism with all its theatrical hypocrisy, at the time Dessaix' choice for Russia must have been frowned upon. However, to modern readers this episode is one of the most interesting, and also the lightest read in this rather gloom autobiography.

Subsequent episodes deal with the author's quest for his mother, and search for his roots, tracing the origins of his family name.

Although the author has (had) an interesting life, and has an interesting story to tell, many episodes are too close to the skin, too personal. The reader feels voyeuristic in gleaning some details and parts of the story which are too confiding. ( )

De schande van Robert Dessaix
PROZA. Op zoek naar het zuivere land

* woensdag 23 mei 2001
*
* Auteur: Johan Depoortere

* Aanraden
* Delen
* Bewaar
* Corrigeer
* E-mail
* Print

Lees ook

* 23/05/01INTERVIEW. Robert Dessaix' liefde voor het negentiende-eeuwse Rusland

De Australische auteur Robert Dessaix verwierf internationale bekendheid met Brieven uit de nacht , een bundel autobiografische brieven, verhalen en essays. Zopas werd ook A Mother's Disgrace in het Nederlands vertaald: een strak gecomponeerde, in een onderkoelde stijl geschreven roman die trek geeft in meer, vindt Johan Depoortere. Hij ging met de auteur praten over Rusland, Tsjechov en over de Europese kijk op de Australische cultuur.
Een heer van middelbare leeftijd laat zich in Caïro min of meer verleiden door drie betoverende jongemannen. Hij gaat mee naar de flat van een van die elegante schurken en ontsnapt op het nippertje aan verkrachting of erger. De heer van middelbare leeftijd is Robert Dessaix, de Australische auteur, slavist, radiomaker en wereldreiziger die eerder in ons taalgebied bekend werd met Brieven uit de nacht .

Het voorval in Caïro is voor Dessaix aanleiding tot een autobiografisch verhaal. Eens hij weer veilig en wel in zijn hotelkamer is teruggekeerd, beschrijft hij ten behoeve van politiebrigadier Moestafa het incident, dat begon in een prettige homo-erotische sfeer en eindigde met doodsangsten en diepe vernedering. ,,Ik voelde me volkomen naakt, had zelfs geen ik meer. In de kamer verspreidde zich de stank van mijn ontlasting.''

Een autobiografisch verhaal dus, geen autobiografie. ,,Ik vertel u verhaaltjes, geloof me,'' is niet voor niets het motto van het boek Schande . Dessaix speelt graag met de verschillende lagen van werkelijkheid en verhaal. Als hij op de 22ste verdieping van het Sheratonhotel het verhaal van de uit de hand gelopen ontmoeting opschrijft voor de brigadier beleeft hij wat hij noemt een spiraalmoment: ,,het punt waarop het convenant tussen mijn geleefde leven en de verhalen die ik mezelf erover had verteld, werd verbroken.''

Robert Dessaix wordt in 1944 geboren uit de kortstondige verhouding van Yvonne Dessaix met een jonge rekruut van de Australische luchtmacht: de Schande waar de titel van dit boek naar verwijst. Yvonne komt uit een door en door burgerlijk milieu. Haar leven wordt beheerst door haar tirannieke moeder, die haar verplicht de onwettige baby voor adoptie af te staan.

Robert groeit op als Robert Jones bij zijn liefhebbende pleegouders, de neurotische Jean en de goedhartige telegrambesteller Tom. Er gebeuren weinig schokkende dingen in het leven van de jonge Jones -tot hij, intussen de veertig gepasseerd, op zoek gaat naar zijn echte moeder.

Blijkt dat na al die jaren Yvonne nog steeds onder de liefdevolle tirannie van haar moeder gebukt gaat. Het taboe van het ongehuwde moederschap is allesbehalve doorbroken en pas na veel aarzelingen vindt Yvonne de moed om in het bijzijn van haar hoogbejaarde moeder de naam van haar zoon uit te spreken. Maar ook dan ,,mocht er met geen woord over mijn bestaan worden gerept, tegen niemand - niet tegen Yvonnes broers of zusters of kinderen of wie dan ook. De banvloek werd nooit opgeheven.''

De ontmoeting met Yvonne brengt hem op andere ideeën over zijn homoseksualiteit: de Andere Schande. Hoewel hij al heel vroeg het besef heeft dat hij iet is zoals de meeste andere jongens, ontdekt hij zijn ware seksuele geaardheid pas vele jaren en een mislukt huwelijk later. Vanaf zijn prilste jeugd was hij er zich van bewust dat hij zich ,,tot mannen aangetrokken voelde op een manier die mijn geslachtsdeel prikkelde''. Maar als hij Yvonne ontmoet en zichzelf in haar herkent is hij er meer en meer van overtuigd dat de ,,voorkeur voor de eigen sekse'' - meer is dan een kwestie van sociale factoren.

Als kind fantaseert Robert Dessaix zich hele werelden bij elkaar: Zuivere Landen, die hij in zijn hoofd bewoont. Hij leeft in een mythisch Sjambala, dat hij voorziet van huizen, rivieren, meren en bergketens. Hij creëert een geheime taal compleet met grammatica en klankverschuivingen, drie schriftvormen, twee hoofddialecten en varianten daarop - een Zuivere Taal voor zijn Zuiver Land.

Zo iemand moet wel gefascineerd raken door het Russisch. In een andere context schrijft Dessaix die taal ,,erotische kwaliteiten'' toe. ,,Misschien was het het schrift dat me intrigeerde, misschien het verderfelijke, het verbodene van al wat Russisch was,'' heet het in Schande . Om nader kennis te maken met Moedertje Rusland en ,,die bedwelmende taal'' klopt hij aan bij de Workers[#180#] Educational Association en met behulp van zijn lerares, mevrouw Z., vindt hij zijn ,,Derde Zuivere Land'' - na zijn eigen Sjambala en de spiritualistische religie van zijn buurvrouw, mevrouw Fogg - what[#180#]s in a name.

Als hij in de jaren zestig voor het eerst kennismaakt met het reële socialisme en in Rusland gaat studeren pakt de confrontatie met het echte ,,Zuivere Land'' pijnlijk uit. Hoe het was om eind jaren zestig in Rusland te wonen beschrijft Dessaix als volgt: ,,Het was vaak alsof je verstrikt zat in de machinaties van een amateurtoneelvereniging in de provincie, die al haar energie steekt in het bepalen van wie wel of geen lid is, in welke kleur de zaal moet worden geschilderd, wie de programmaboekjes ontwerpt en wie het bestelbusje van de vereniging mag gebruiken - zonder dat er ooit een stuk wordt opgevoerd, of alleen als de voorzitter er zelf een schrijft. Het was vaak als bij Tsjechov.''

Schande begint en eindigt met de zoektocht van de auteur naar zijn Franse wortels. Dat hij uitgerekend in Egypte ei zo na zijn laatste adem uitblaast en zijn verhaal opschrijft - in het zicht van de piramiden - had wel iets toepasselijks, vindt hij. Louis-Charles-Antoine Dessaix, een generaal van Napoleon, ging in 1798 vlakbij Alexandrië aan land om Boven-Egypte te veroveren. Robert gaat in Frankrijk uitzoeken of de generaal een verre voorvader van hem is. Neen, helaas. Maar misschien is een andere generaal uit Napoleons leger dat wel: de Savoyard Joseph-Marie Dessaix, die gewond raakte in de strijd om Moskou en aangesteld werd tot gouverneur van Berlijn. Ook dat is wellicht te mooi om waar te zijn. Stel je voor: een familieband met Rusland! Maar ach, wat doet het er uiteindelijk allemaal toe: de Savooise generaal en zijn zoons en neven zijn immers alleen maar personages in een verhaal.

Dessaix schrijft in een strakke, onderkoelde stijl en hij is zuinig met grote emoties. Het maakt zijn verhaal alleen maar authentieker en geloofwaardiger. Schande was mijn eerste kennismaking met Dessaix en het verhaal gaf me trek in méér. Wat kan een auteur van zijn lezer meer verwachten?

# ROBERT DESSAIX,Schande ,

http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DSL23052001_005&word=d...

INTERVIEW. Robert Dessaix' liefde voor het negentiende-eeuwse Rusland
De erotiek van het Russisch

* woensdag 23 mei 2001
*
* Auteur: Johan Depoortere

* Aanraden
* Delen
* Bewaar
* Corrigeer
* E-mail
* Print

Lees ook

* 23/05/01De schande van Robert Dessaix

Robert Dessaix kreeg in 1994 te horen dat hij Hiv-positief was. Hij gaf zijn baan bij de radio op en begon koortsachtig te reizen en te schrijven. Eerder had hij twintig jaar Russische taal en literatuur gedoceerd aan de Australian National University in Canberra.
Hij werd ook buiten zijn geboorteland Australië beroemd met Brieven uit de nacht , autobiografische brieven, verhalen en essays over leven, reizen en doodgaan. Eerder had hij diezelfde biografische elementen verwerkt in A Mother[#180#]s Disgrace , sinds kort in het Nederlands verkrijgbaar onder de titel Schande .

Hij heeft veel van Bruce Chatwin, zegt hij zelf. ,,Behalve dat ik niet wereldberoemd ben.'' Zelfrelativering. Het lijkt een tweede natuur bij Robert Dessaix. Een kleine man, tenger, bijna broos. Getekend door de ziekte, die het besef van sterfelijkheid heeft aangescherpt en de schrijver in hem heeft wakker gemaakt. Dat en het incident in Caïro - de bijna-doodervaring - deden hem besluiten het verhaal van zijn leven op te tekenen. Niet dat dat leven zo boeiend is, vindt hij zelf.

,,Ik ben geboren, ik ging naar de universiteit, trouwde en scheidde, en ik zal sterven. Daar is niets interessants aan. Wat interessant is, is altijd de manier waarop je een verhaal vertelt. Dat heb ik van Tsjechov geleerd. De stukken van Tsjechov gaan over absoluut provinciale saaie mensen die een absoluut provinciaal saai leven leiden, maar zijn stukken zijn ongemeen boeiend en interessant. Je kunt je ogen geen seconde van de scène afwenden. Hij heeft me geleerd dat het niet gaat om het verhaal dat je vertelt, maar om hoe je het vertelt.''

Zijn band met Rusland dateert van zijn kinderjaren. Op zijn tiende had hij al enkele jaren Latijn, Duits en Frans achter de rug. Toen kwam zijn passie voor het Russisch en voor Rusland, maar zoals hij in Schande beschrijft, was de eerste kennismaking met de Sovjet-Unie enkele jaren later een bittere tegenvaller.

,,De kapitalistische pers vertelde leugens over de Sovjet-Unie. Daar geloofden we rotsvast in. Alles wat je moest doen, was ernaartoe gaan om zelf te kijken. Ik ging en zag dat de kapitalistische pers de waarheid vertelde. Maar niet de hele waarheid: het was veel erger dan we ons hadden voorgesteld.''

Wat stond hem vooral tegen? ,,Ik haatte het dat het woord 'waarheid' niets betekende. Het was Orwelliaans:je kon niemands waarheid vertrouwen, zelfs niet die van je naaste vrienden. Leugen en waarheid was hetzelfde, net als oorlog en vrede. Het woord 'mir' (vrede) betekende in veel gevallen oorlog en mensen doden. 'Svoboda' (vrijheid) betekende slavernij. Ik kwam uit een liberale democratie en ik haatte het op den duur.''

Maar Dessaix is tot op vandaag verliefd gebleven op het negentiende-eeuwse Rusland.

,, Het eerste wat ik dacht toen ik in de Sovjet-Unie aankwam en met de KGB in aanraking kwam - we moesten de Veiligheid passeren en kregen te maken met al die bureaucraten en apparatsjiks - was: dit is gewoon Tsjechov!'' Hij zegt het in het Russisch.

,,Ik lees graag Dostojevski, Toergenjev, Tolstoj, dat is mijn mentaliteit: de beschaving van een bepaalde klasse van die tijd. Ik verontschuldig me daar niet voor.''

Ook de liefde voor de Russische taal is gebleven. Russisch is erotisch, vindt hij. ,,Ik bedoel daarmee - in linguïstische termen - de oneindige rijkdom aan connotaties van die taal, de oneindige mogelijkheden om te spelen met het Russisch in vergelijking met verarmde talen als het Frans of Spaans of Italiaans. Tolstoj zei: 'In het Frans spreek je op dezelfde manier tot God als tot de kruidenier.' Er zijn niet genoeg registers - alles komt van het Latijn. Ik heb ook geleerd van poëzie te houden dankzij het Russisch. Ik kon nooit begrijpen waarom mensen zo ontroerd konden worden door gedichten. Daar kwam ik pas achter toen ik de Russen las: Achmatova, en vooral Pasternak, en Poesjkin natuurlijk, en de negentiende-eeuwse dichters. Mandelsjtam was te moeilijk in het begin, maar later ging ik ook hem waarderen. Ik begon te begrijpen dat je niet zonder poëzie kunt leven. Daar zit een zekere Eros in. Het is als verliefd worden op het leven, in een heel ruime betekenis. Het heeft echt niets met seks te maken. Seks is een aspect van Eros, maar voor mijniet het voornaamste. Taal is voor mij het meest erotisch. Toen Casanova naar Engeland ging, werd hij voorgesteld aan de beroemdste Engelse courtisane, Kitty Fisher. Hij zei: 'Wel, Kitty Fisher interesseert me niet, want ik kan geen Engels spreken en zij kan geen Italiaans spreken en de liefde bedrijven heeft geen zin als je niet kunt praten.' Ik begrijp wat hij bedoelt.''

Ik vertel hem dat ik de Sovjet-Unie nooit heb gekend. Ik ben pas voor het eerst in 1993 naar Rusland gegaan. Hij was er in datzelfde jaar voor het laatst. Hij wil niet meer zo graag terug. Als drager van het Hiv-virus zou hij er zich niet veilig voelen en de confrontatie met het nieuwe Rusland zou hij te pijnlijk vinden.

,,Ik wil die verschrikkelijke mix tussen Indonesië en Brooklyn niet zien, het is allemaal maffia geworden en valse religie.''

Ik vraag hem of het cliché klopt van de lange filosofische discussies in de keuken waar mijn vrienden het altijd over hebben als ze herinneringen aan de Sovjettijd ophalen.

,,De keuken - inderdaad. Het was wonderbaarlijk. Je kon daar tot twee uur 's ochtends blijven zitten en discussiëren. Er is een beroemd verhaal uit de tijd van Belinsky in de jaren 1830. Vissarion Belinsky was een van de eerste grote intellectuelen in de Russische geschiedenis. Het verhaal gaat dat Belinsky daar zat en bloed opgaf - hij had TBC. Het was drie uur in de ochtend en zijn vrienden zeiden: 'Het is tijd om naar huis te gaan.' Belinsky antwoordde: 'Nee, we kunnen nog niet naar huis gaan, want we hebben nog niet bepaald of God al dan niet bestaat.' Dat is zo Russisch! Natuurlijk was dat in het Australië van toen niet mogelijk. En ik genoot ervan! Ik voelde me - in het Russisch heb je daar een woord voor: ,,dychovno obogasjon'' - geestelijk verrijkt.''

Hij windt zich een beetje op als ik hem vraag waarom we hier zo weinig horen over de Australische literatuur.

,,Omdat jullie verwachten dat Australië materiële goederen voortbrengt, geen intellectuele en culturele producten. Zo zien jullie Australië en Nieuw-Zeeland en alle andere ex-kolonies. Al bekijken jullie ons vriendelijker dan de Britten, die zien Australië alleen als een bron van vlees, levensmiddelen en wol. Een ex-kolonie kan nooit een cultureel leven hebben dat kan wedijveren met het moederland. Maar wij hébben een rijk cultureel leven en een rijke literatuur. Meulenhoff geeft werk van Les Murray uit, onze beste dichter. David Malouf, een Australische schrijver van Libanese afkomst, is ook in het Nederlands vertaald. Net als Mudrooroo, een aboriginal-auteur. Aboriginals zitten in een aparte situatie, want ex-kolonies zijn interessant omwille van hun exotische oorspronkelijke bewoners. Af en toe zul je in Amsterdam of Parijs of Frankfurt een tentoonstelling zien van aboriginal-kunst of een dansgroep, maar wie is er geïnteresseerd in blanke mannen uit de middenklasse? Het is erg moeilijk voor ons om te zeggen: luister eens, wij hebben schrijvers die net zo interessant zijn als Cees Nooteboom of wie dan ook.''

http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DSL23052001_006&word=d...