Dit in 1768 verschenen werk heeft de originele vorm van een dialoog tussen een Engelsman (A), een Hollander (B) en een Venetiaan (C). Alle drie verkondigen zij vanuit verschillende invalshoeken waarschijnlijk denkbeelden die aansluiten op wat Voltaire zelf vindt, maar het is vooral de Engelsman die de mening van Voltaire verwoordt. A is dan ook het meest aan het woord en betoont zich een fervent verdediger van de door Voltaire bewonderde Engelse staatsinrichting en het Engelse rechtssysteem.
A, B en C overdenken en bediscussiëren uiteenlopende zaken als de ideale regeringsvorm, of de mens van nature slecht is en of er fundamentele wetten zijn. Soms verloopt de discussie door de veelheid aan onderwerpen wat rommelig en is een en ander door de vele verwijzingen naar de klassieken en schrijvers uit de achttiende eeuw lastig te volgen, maar door de bank genomen is het lezen van dit werk een genoegen. Het is verrassend hoe actueel sommige discussies en standpunten zijn. De vrijheid om de godsdienst van zijn land te bekritiseren willen de deelnemers aan de dialoog bijvoorbeeld niemand ontnemen, maar de mensen moeten ook niet beledigd worden. En over de theologie wordt gezegd dat het een pseudowetenschap is die atheïsten voortbrengt. De theologen hebben onzinnige ideeën over God verspreid en atheïsten hebben daaruit geconcludeerd dat God zelf een hersenschim is. De ware wetenschap maakt dat de mens in aanbidding knielt voor God.
Voltaire neemt alles en iedereen op spitsvondige wijze op de hak. In het bijzonder de joden en het Oude Testament, de Kerk en de theologen moeten het ontgelden, maar ook onder meer Plato, Rousseau en Montesquieu (wiens L'Esprit des lois en de onjuistheden die het bevat uitgebreid besproken wordt) komen er niet best vanaf. Voltaire richt zijn vizier op alles wat oud en gevestigd is en wat tegen de rede ingaat. Niet voor niets is hij door Goethe de aanstichter van de Franse Revolutie genoemd omdat hij de oude banden van de mensheid zou hebben losgemaakt.
Kern van het betoog in de zeventien dialogen is een pleidooi voor een leven in vrijheid en rechtvaardigheid en met respect voor het mijn en dijn. In de laatste dialoog wordt de vraag of het heelal eeuwig is behandeld. De discussie eindigt als volgt: (A) 'Wat maakt het ons tenslotte uit of het heelal eeuwig is of pas eergisteren is ontstaan. Laten wij in vrede leven, laten wij God aanbidden, laten wij rechtvaardig zijn en weldoen; dat is het belangrijkste, dat is de conclusie van elke discussie. Mogen intolerante barbaren het mensdom een gruwel zijn, en laat ieder denken zoals hij wil. C - Amen. Laten we drinken, vrolijk zijn en het Opperwezen aanbidden.'
Dit moge ons wellicht als vanzelfsprekend in de oren klinken, dat is het in de loop der eeuwen allerminst geweest en dat is het ook vandaag de dag niet. ( )