Junpei Gomikawa (1916–1995)
Autor von Menselijke voorwaarden
Über den Autor
Werke von Junpei Gomikawa
Zugehörige Werke
Getagged
Wissenswertes
- Rechtmäßiger Name
- Kurita, Shigeru
- Andere Namen
- Gomikawa, Junpei
Gomikawa, Jumpei - Geburtstag
- 1916-03-15
- Todestag
- 1995-03-08
- Geschlecht
- male
- Nationalität
- Mantsjoerije (geboren)
Japan - Land (für Karte)
- Japan
Mitglieder
Rezensionen
Listen
Dir gefällt vielleicht auch
Nahestehende Autoren
Statistikseite
- Werke
- 2
- Auch von
- 1
- Mitglieder
- 44
- Beliebtheit
- #346,250
- Bewertung
- 4.5
- Rezensionen
- 3
- ISBNs
- 4
- Sprachen
- 2
- Favoriten
- 1
Dit is een van de allereerste boeken die ik niet heb gelezen maar (noodgedwongen, door slechte ogen) beluisterd. De bespreking door EdwinKort hier op LibraryThing vind ik uitstekend; maar op één punt ben ik het 100% met hem oneens, namelijk ik vond de stem die het voorlas heel geschikt, en dit moet een mammoetklus zijn geweest. Al dan niet door mijn onervarenheid met luisterboeken vond ik dit wel een iets andere ervaring dan “gewoon” lezen, meer uitnodigend om zelf te rea-geren, eerder alsof je naar een film of toneelvoorstelling kijkt. Misschien dat daardoor dit sowieso uiterst aangrijpende boek mij nog iets meer emotioneerde dan als ik het gelezen had. Dit boek is krankzinnig lang (ik zag zowel 1400 als 2200 bladzijden genoemd), misschien duurt het luisteren nog langer dan het lezen, maar dat was meer dan de moeite waard.
Het onderwerp en de achtergrond zijn in Nederland tamelijk onbekend: het front dat Japan in de tweede wereldoorlog in Mantsjoerije had geopend tegen de Sovjet-Unie. In 1931 had Japan Mantsjoerije ingenomen en sinds die tijd gekoloniseerd. Japanners vormden de bovenlaag boven de inheemse Chinezen/Mantsjoes. De feitelijke machthebber in het land was het Japanse Kwan-tung leger Dat Mantsjoerije Japans is, is een vast gegeven in de roman, dat van ons enig inlevingsvermogen vraagt. Gomikawa was zelf een in Mantsjoerije geboren Japanner en heeft in zijn roman eigen oorlogservaringen verwerkt (maar daar gaat het niet om). Na de conferentie van Jalta zegde Rusland het niet-aanvalsverdrag met Japan op en beide partijen maakten zich op voor oorlog aan de grens. Stereotype beelden die wij hebben van Japan in de tweede wereld oorlog spelen in deze roman volstrekt geen rol: jappenkampen, de slag in de Pacific (die alleen op de achtergrond een kleine rol speelt), de verering van de goddelijke keizer, troostmeisjes, Birmaspoorweg, bevrijdingsbewegingen in Zuidoost-Azië, daar gaat het helemaal niet over.
Het centrale onderwerp van deze roman is, zoals de titel treffend uitdrukt, wat het bete-kent om een moreel verantwoordelijk mens te zijn, wat het leger doet om mensen vuile handen te laten maken en uiteindelijk te ontmenselijken, hoe een goed mens met hoogstaande principes, die zich uit alle macht tracht te verweren toch moreel ten onder gaat en tegelijkertijd, doordat anderen nog slechter zijn, maar vooral door zijn handelen te blijven analyseren en beoordelen aanspraak maakt op ons (mijn) respect. Niemand in deze oorlogssituatie slaagt erin zijn menselijke, morele waardigheid te bewaren, maar de hoofdpersoon doet het meeste zijn best.
Desondanks is dit geen moraliteit of fabel, maar een echte roman over echte mensen: de jonge universitair geschoolde Kaji begint te werken op kantoor in Mantsjoerije en trouwt met de lieve mooie tamelijk zelfstandige Michiko. Eerst werkt hij op kantoor, daarna wordt hij overgeplaatst naar de mijn waar steen voor de oorlogsindustrie wordt gewonnen, onder barre omstan-digheden. De Japanse opzichters mishandelen de meeste Chinese koelies genadeloos. Daarnaast plant het leger een grote groep Chinese dwangarbeiders in de mijn, opgesloten achter onder stroom gezette metalen hekken. Al Kaji’s pogingen hun een menswaardig bestaan te geven mis-lukken, zowel door tegenwerking van het leger als doordat de dwangarbeiders zelf hem blijven zien als een Japanse onderdrukker. Een mislukte ontsnapping wordt door het leger aangegrepen om 10 man te executeren, een veel te zware straf; deze executies worden op bijzonder indringende wijze beschreven. Kaji aarzelt en aarzelt, maar bij de vierde executie komt hij tussenbeide en weet die en de volgende te verhinderen. Dit morele handelen wordt hem zwaar aangerekend en is het begin van zijn ondergang.
Zijn vrijstelling vn dienst wordt ingetrokken en hij gaat het leger in. Daar heerst onverbiddelijke hiërarchie en keiharde discipline, waar ouderejaars soldaten zonder scrupules de rekruten mishandelen, treiteren en daarmee soms zelfs de dood in jagen. Dienstjaren tellen in Japan vaak meer dan rang. Kaji wordt het vaakst getroffen, omdat hij “een rode” is, dat wil zeggen niet onver-kort voor de oorlog; en zijn moreel besef laat zich de mond niet snoeren. De mishandelingen en martelingen zijn uitermate levensecht beschreven. In hun algemeenheid zijn dit soort situaties net zo goed bekend uit westerse boeken over soldatenleven en oorlog; de exotische setting geeft een licht vervreemdend effect, maar herkenning en meevoelen zijn voor de(ze) westerse lezer niet moeilijk.
Uiteindelijk valt de Sovjet-Unie Mantsjoerije binnen, ongeveer op het moment dat Japan voor de geallieerden heeft gecapituleerd. Kaji en zijn krijgsmakkers liggen al een tijd aan het front. De fanatieke, verblinde Kwantung-legerleiding wil tot de laatste man doorvechten en daar komt het ook bijna op neer – behalve dan dat vele officieren zich op tijd in veiligheid hebben gesteld achter het front. Als door een wonder overleeft Kaji, en de rest van het boek beschrijft zijn tocht naar huis, met verschillende mensen die hij meeneemt of die weer vertrekken. Hier gaat het puur om overleven en er doen zich in de loop van de tocht talloze verschrikkingen voor, verkrachting, sterven van honger, het doden van dorpelingen om voedsel te verkrijgen, dodelijke aanvallen van Chinezen op de verachtelijke, verslagen Japanners, het doden van Sovjetsoldaten. Op hun, voor bijna iedereen vergeefse, hongertocht naar huis (Mantsjoerije of Japan) gaat ieders menselijke waardigheid ten onder. Ook die van Kaji, hoezeer hij daar ook tegen strijdt; doordat hij dat zo goed beseft, lijdt hij nog meer.
Uiteindelijk wordt Kaji gedwongen zich als krijgsgevangene over te geven aan de Sovjet-troepen, iets wat hij altijd had willen vermijden. Het leven in het gevangenenkamp is keihard, de Russen herstellen voor het gemak gedeeltelijk de Japanse legerhiërarchie, en deportatie naar Siberië dreigt voortdurend. In plaats van dat af te wachten en misschien na jaren terug te kunnen keren, ontvlucht Kaji.
Hij moet naar Michiko, dat is het enige dat hem voortdrijft. In dit allerlaatste deel van de roman verliest Kaji alle menselijkheid, hij wordt een dier, een ding.
Een werkelijk aangrijpend boek, dat tot nadenken, en ook gewetensonderzoek, kan leiden met weinig opgewekte conclusies.… (mehr)