Machiel Karskens

Bijna twintig jaar na zijn overlijden is Foucaults werk nog altijd even prikkelend. Machiel Karskens schreef een inleiding op de ideeën van één van de invloedrijkste denkers van de 20ste eeuw.

Foucault is geen chronologische bespreking, maar een thematisch geordende inleiding. Zo begint Karskens met Foucaults analyses van de wetenschap en de manier waarop denksystemen een bepaald mensbeeld projecteren, om vervolgens een hoofdstuk te wijden aan de manier waarop Foucault ‘waarheid’ conceptualiseert. Een derde hoofdstuk bespreekt de rol van macht en verzet, om af te sluiten waar het voor Foucault ook ophield: het concept van de levenskunst.

Die thematische aanpak loont: de chronologische lijnen die door Foucaults werk lopen zijn vaak zo grillig dat een focus op vier kernthema’s een stuk overzichtelijker werkt. En hoewel Karskens op die manier Foucaults specifieke teksten vanop een afstand bekijkt, slaagt hij erin het aantal schadelijke vereenvoudigingen tot een minimum te beperken.

“Al het werk van Foucault gaat over waarheid” (46), poneert Karskens. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat Karskens veel aandacht besteedt aan Foucaults latere werk over het vrijmoedige spreken, en in het bijzonder de cursus uit 1984, De Moed tot Waarheid. Op die manier beperkt Karskens zich niet tot Foucaults meest geciteerde werken, en belicht ook de op het eerste zicht minder opzienbarende of radicale elementen uit zijn werk.

Die focus op het concept ‘waarheid’ heeft ook een keerzijde: net die thema’s die in de Angelsaksische interpretaties van Foucault hot zijn, worden slechts summier behandeld. Daarbij denken we onder meer aan de link tussen biomacht en necropolitiek, en Foucaults alternatieve voorstelling van racisme, of de link tussen veiligheid en liberalisme, die in de cursus van 1978 ter sprake kwam. Hoewel deze concepten een prominente rol spelen in postcolonial studies, security studies, en governmentality studies, lijken ze voor Karskens van ondergeschikt belang te zijn. Het contrast met de recente publicaties van onder andere Mark Kelly en Thomas Lemke is groot.

Foucault is dus niet zomaar een inleiding, maar ook een eigenzinnige interpretatie. De erfenis van één van de vaakst geciteerde menswetenschappers blijft op die manier erg omstreden.… (mehr)