Coltrane on Coltrane is een boek dat samengesteld is door schrijver en jazz-kenner Chris DeVito. Ik heb inmiddels aardig wat muziek beluisterd van jazz-saxofonist John Coltrane (1926-1967) en hij wordt gezien als één van de grootsten in dat genre en ik ben druk bezig mijn vinger daar achter te krijgen. Net als bij zijn collega-saxofonist Charlie Parker overigens, zoals u hier kunt lezen.

Het lezen van biografieën helpt mij daarbij, maar bij Coltrane koos ik eerst voor dit boek. Dit boek bevat ieder bekend interview met Coltrane, evenals artikelen, overdenkingen en liner notes (u weet wel, die verhalen achterop elpees) die uitspraken van Coltrane bevatten. Het materiaal dateert voor het grootste deel uit de periode 1958-1966 en het boek telt 374 pagina’s.

Dat lijkt niet veel als je bedenkt hoe vaak succesvolle artiesten tegenwoordig interviews doen, maar met Coltrane lag dat allemaal wat anders. Hij was terughoudend met interviews, hoewel hij beleefd en nauwgezet was als hij ze wel gaf. Zijn antwoorden zijn vaak bedachtzaam en afgemeten en het leek mij een mooie manier om de mens achter de muziek wat beter te leren kennen. Bovendien werd Coltrane niet ouder dan veertig jaar (hij stierf aan leverkanker). Leuk is dat er ook een paar interviews in staan met de Nederlandse jazzcriticus en -programmamaker Michiel de Ruyter (1926–1994).

Werkt dit dan ook om een musicus en de muziek beter te leren kennen? Ja, voor een deel zeker. Het is leuk om Coltrane te horen in een gesprek met August Blume van Baltimore’s Jazz Society over pianist Thelonious Monk, als die onder het spelen het podium afloopt of een dansje doet (karakteristiek voor Monk, ik schreef er hier en hier al over);

Blume: Why do you think he did it?
Coltrane: I don’t know. He said he wanted to hear us, he said he wanted to hear the band. [Blume laughs] When he did that, he was in the audience himself, and he was listening to the band. Then he’d come back, you know, he got somethin’ out of that thing, man.
Blume: I got the biggest kick out of the way he’d do this little shuffle dance on the side.
Coltrane: Yeah, I wanted to see that myself, you know, I couldn’t see.

Zelfs Monk’s bandleden konden het niet altijd plaatsen wat hij deed. Coltrane vertelt in interviews uitgebreid over de invloed van Monk en van Miles Davis op hem. Die laatste noemt hij ‘leraar’ en Davis moedigde hem aan om zijn eigen stem te vinden en niet alleen maar ‘mee’ te spelen in een band.

Waar ik Coltrane voornamelijk als tenorsaxofonist zag, leerde ik uit dit boek dat hij ook de sopraansaxofoon ter hand nam en er werk mee heeft opgenomen. Het was een beetje toeval hoe hij daarmee begon, want een collega waar hij mee in een taxi zat liet zijn sopraansaxofoon liggen en John nam hem mee naar zijn hotelkamer en begon er wat op te oefenen. Snelle leerling als hij was zag hij de grote mogelijkheden van het instrument en hij ging er mee verder. Dat ging zo ver dat een journalist hem vroeg of hij ooit de keuze moest maken tussen de sopraan- en tenorsaxofoon;

John Coltrane: I haven’t solved that problem yet. The soprano requires a particular way of holding the lips, it requires more muscles than the tenor, and, because of that, one’s lips get hurt quickly. If I develop the habit of playing very ‘tight’, my embouchure will maybe become too tight for the tenor; that’s the problem.

Zover liet hij het niet komen, hoewel hij prachtige opnamen heeft gemaakt met de sopraansaxofoon. Het is interessant om te lezen hoe zijn carrière zich heeft ontwikkeld. Van bandlid tot leadman met zijn eigen kwartet, en soms kwintet als saxofonist en klarinettist Eric Dolphy hem kwam versterken. Coltrane was, net als bassist Charles Mingus, erg enthousiast over de (ook jong gestorven) Dolphy. Het is interessant om te lezen dat Coltrane zich soms niet eens bewust lijkt van de ontwikkeling die hij doormaakt. Het volgende fragment uit een interview met journaliist Bob Dawbarn laat dat zien, na een optreden van het kwintet met Eric Dolphy;

I found your Quintet’s music completely bewildering. Can you explain what it is you are trying to do? Surely you and Eric Dolphy are not following the normal chord sequences?
Coltrane: I can’t speak for Eric – I don’t know exactly what his theory is, I am playing on the regular changes, though sometimes I extend them…

It seemed to me that the three members of the rhythm sections were playing completely different things – often in different time signatures.
Coltrane: They are free to play anything they feel. Tyner plays some things on piano. I don’t know what they are, but they are based on the chords.

Your playing seemed so different from anything we have heard on your records here.
Coltrane: So many people have told me that, it must be true. I’ve got to listen to those records again. I guess I’ve changed in the last year. I’m in the process of changing things around here and finding areas that haven’t been explored.

Het fragment geeft aan dat a. De muzikanten elkaar blindelings moeten aanvoelen omdat ze ruimte krijgen én pakken, b. Dat journalisten ook af en toe naar adem moeten happen bij de wegen die Coltrane’s band bewandelt (luister eens naar het album Coltrane “Live” at the Village Vanguard”) en c. Dat Coltrane zich dus niet eens altijd bewust lijkt van die progressie.

Ik zei eerder dat dit boek voor een deel zeer zeker werkt bij het beter leren kennen van Coltrane en zijn muziek. Voor welk deel niet dan? Je ontkomt niet aan informatie die vaker terugkomt in interviews omdat journalisten vaak dezelfde vragen stellen. Omdat alle interviews uitgeschreven staan, zijn er ook vaak korte, nietszeggende antwoorden en helaas blinken niet alle interviewers uit in het stellen van relevante vragen. Helaas vond ik de interviews van De Ruyter niet best. Toch heb ik veel uit het boek gehaald en ik ben bang dat ik het grote standaardwerk over Coltrane, The John Coltrane Reference, van dezelfde auteur als dit boek ook nog eens ga doorvorsen. Excuus voor de lezers die geen jazz meer kunnen velen, ik ben nog even niet klaar. ( )

Great insight into a rather wonderfully elusive brilliantly talented musician. ( )

If you like John Coltrane's music, you will like him too. He is one of the few sympathetic characters who lived through the cultural highs of the music. Good read. ( )

This collection of all known interviews with iconic jazz saxophonist and band leader John Coltrane tells the story of his musical career through his own words. The interviews - and some liner notes created from interviews - portray Coltrane’s struggles with acceptance as he broke away from traditional forms. He comes across as intelligent, modest and relentless in his pursuit of musical innovation. An interview with author and historian Frank Kofsky stands out for Coltrane’s honesty and openness. A thoughtful and revealing collection. ( )