Bert Vuijsje

Keep Swinging, 33 jazzmeesters van de 20ste eeuw van journalist en jazzkenner Bert Vuijsje geeft een aantal mooie portretten van beroemde jazzartiesten uit de vorige eeuw. Omdat ik daar het afgelopen jaar redelijk wat over heb gelezen was ik benieuwd of dit boek mij iets nieuws kon brengen maar die schroom kon snel overboord, dat kon dit boek inderdaad.

Dat heeft ermee te maken dat Vuijsje rijkelijk put uit zijn eigen archief, waarnemingen en kennis. Hij heeft recht van spreken, want hij schrijft al sinds 1962 over jazz, is onder meer medewerker van het blad Jazzism en van het Jazz Bulletin, was co-presentator van de radioprogramma’s Jazzkotabel en Bebop Business én hij ontving de Jazz Media Award voor zijn jazzjournalistieke prestaties.

Voor de portretten heeft hij eerdere artikelen gebruikt en hij heeft deze herschreven voor dit boek maar er staan ook nieuwe verhalen in. Dat heeft geleid tot een uiterst leesbaar boek met voor mij nieuwe feiten en een stortvloed aan anekdotes. In de inleiding gaat Vuijsje eerst op zoek naar de essentiële kwaliteit van jazz en hij komt uit bij de zwarte jazz- en cultuurcriticus Stanley Crouch die hij in 1982 interviewde en die er een definitie van gaf;

‘Als je Louis Armstrong echt hoort loosgaan, krijg je dat vrijheidsgevoel dat voor mij nergens in de twintigste-eeuwse muziek bestaat, behalve bij Stravinsky…Je krijgt altijd het gevoel van: hoe moeilijk het ook zal zijn, je kunt winnen’.

De rij aan portretten kan ook niet anders openen dan met Louis Armstrong. Vuijsje geeft in zijn portretten vaak een korte achtergrond van de artiest en gaat in op het belang van diens muziek. Dat doet hij aan de hand van artikelen die zijn verschenen, biografieën die zijn geschreven of vanuit eigen waarnemingen, kennis en interviews.

Hierin schuilt voor mij ook de meerwaarde van dit boek. Een aantal biografieën of artikelen heb ik ook gelezen, maar Vuijsje wijst mij op behoorlijk wat nieuwe zaken, zoals de lacunes in de biografie over Lester Young. Natuurlijk ben ik gek op details dus wil ik weten dat de jas die Louis Armstrong draagt op de cover van zijn album Ambasssador Satch het jacquet is van E.B.W. Schuitema, de president-directeur van Philips (u snapt dat ik dit album inmiddels in de collectie heb).

Van Duke Ellington ken ik zijn beroemde album Ellington at Newport met de beroemde lange solo van saxofonist Paul Gonsalves. Ellington bemoeide zich weinig met de verslavingen van zijn bandleden maar naar verluidt dwong hij Gonsalves tot een lange solo vanwege zijn dronkenschap, wat dus prompt tot een groot succes leidde.

Ik kende de namen van Johnny Hodges en Roy Eldridge maar Vuijsje geeft ze hun eigen hoofdstuk en dat helpt om hun muziek beter te plaatsen. In ieder hoofdstuk staan trouwens genoeg luistertips om tijden mee vooruit te kunnen. Zo had ik van bandleider Stan Kenton ook al eens wat beluisterd, maar ik wist niets over de persoonlijkheid van deze zelfverklaarde jazzgrootheid. Zo kreeg Kenton tijdens een radio-interview de gewichtige vraag;

‘So Stan, where do you think jazz is headed?’ De bandleader aarzelde geen moment: ‘Well, next Thursday, we’re appearing in Cleveland.’

Ook van drummer Buddy Rich had ik al wat beluisterd en ik vind het een fenomenale drummer (zoekt u op Youtube eens naar Buddy Rich Live at the Montreal Festival) maar ik wist niets van zijn temperament en zijn opvliegende karakter. Hij kon zijn bandleden behoorlijk uitfoeteren en daar heeft iemand ooit eens stiekem wat opnames van gemaakt die bekend staan onder The Buddy Bitch Tapes. Hier kunt u er iets van horen.

Ook de reputatie van Charles Mingus als de ‘Angry man of Jazz’ kende ik, ik schreef er hier iets over, maar het leuke van dit boek is dat Vuijsje het zelf heeft meegemaakt op het Belgische festival Jazz Bilzen 1972. Saxofonist Bobby Jones tartte Mingus door, zonder afspraak, alleen het podium op te gaan voor twee ballads;

Van achter de coulissen zag ik hoe Mingus zijn orkestlid bestookte met enkele handenvol zilveruitjes, een komkommer en een plastic zak vol levensmiddelen. ‘I’ll break your back,’ waren zijn laatste woorden.

Het boek staat vol met prachtige verhalen maar de grootste verdienste is dat het mij veel heeft bijgebracht. In de vorm van luistertips, meningen van artiesten (Rita Reys over Sarah Vaughan, ‘het is zo vreselijk over-acted’) of de prima nuanceringen die Vuijsje maakt bij verschenen publicaties, zoals die over Lee Morgan. Morgan’s biograaf Tom Perchard had weing waardering voor Morgans vroege werk. Vuijsje stelt daartegenover;

Maar de biograaf begeeft zich naar mijn idee op glad ijs wanneer hij de stelling poneert dat Lee Morgans vroege speelstijl een opzettelijke schijnconstructie was, bedoeld om het publiek als wonderkind te imponeren.

In het boek zijn twee gastbijdragen opgenomen van Jeroen de Valk, over Chet Baker en over Ben Webster, wiens biografieën De Valk heeft geschreven en er zijn foto’s opgenomen van jazzfotograaf William P. Gottlieb. Wat mij betreft komt er een vervolg, ik denk dat Vuijsje materiaal genoeg voorhanden heeft en dan doe ik wel een voorstel voor de volgende 33 portretten.… (mehr)